TRT World Research Center Araştırmacısı Burak Elmalı, Meta’nın Filistin sansürlerini ve tabir özgürlüğüne getirdiği kısıtları AA Tahlil için kaleme aldı.
Meta’ya ilişkin bir platform olan Instagram, 7 Ekim’den bu yana Filistin’i destekleyen paylaşımları, topluluk kurallarının ihlal edildiğini münasebet göstererek ya da basitçe “spam” olarak etiketleyerek sistematik bir halde işaretliyor yahut kaldırıyor. Bu bariz önyargı, çatışmanın başlangıcından itibaren ortadaydı. İnsan Hakları İzleme Örgütünün Aralık 2023 tarihli bir raporu, Instagram ve Facebook’un rahatsız edici algoritmik seçiciliğine ışık tutarak Gazze’deki savaş bağlamında tabir özgürlüğü konusunda önemli tasalara yol açtı. Rapor, Filistin yanlısı içeriklerin paylaşılması, beğenilmesi ve yorumlanmasını etkileyen yaygın algoritmik sansürü gözler önüne serdi. Dahası, yaklaşık 6 milyon takipçisi olan önde gelen toplumsal medya ve dijital insan hakları aktivisti Shaun King’in Instagram hesabı Gazze ile ilgili paylaşımlarının akabinde kapatıldı. İsrail’in Gazze’deki soykırım kampanyasından kaynaklanan insan hakları ihlallerine karşı haklı öfkesini lisana getiren kullanıcılara yönelik bu sistematik baskı, algoritmik denetim yoluyla uygulanan kurumsal otoriterliğin çarpıcı bir örneğidir.
“ABD-Çin güç gayretinde ulusal güvenlik tasalarına karşı hassas olunması gerektiğini savunanlar, Instagram’ın tabir özgürlüğüne ait kararını değerlendirirken de tıpkı adil yaklaşımı uygulamalıdır.”
KURUMSAL TOPLUMSAL MEDYA VE DEVLET
Bugün Instagram’ın kararına yönelik reaksiyonlar, söz özgürlüğüne alan açtığını tez eden toplumsal medyanın kısıtlamalar yapması etrafında şekilleniyor. İçeriği, temaları, unsurları ve normları denetim eden algoritmik otoriterliğin, eleştirilen bu kısıtlamaların kaynağı olduğunu kabul etmek gerekir. Toplumsal medya platformlarını şirket gündemleri altında tabir özgürlüğü alanları olarak savunanlar, bu platformlar ile hâkim devletler ortasındaki karmaşık ilgiyi kavramalıdır. Şirketlerin sahip olduğu toplumsal medya platformları, kullanıcıların seslerini global bir kitleye duyurmaları için hayati kanallar olarak ortaya çıkmıştır. Lakin bu platformlardaki özgürlüğün gerçek ölçüsü, kurumsal çıkarlar ve pahalar ile kullanıcıların sözleri çatıştığında ortaya çıkıyor. Platformlar, işte bu uyumsuzluk anlarında tabir özgürlüğü konusundaki gerçek duruşlarını ortaya koyuyor. Hükümetler ise bu denklemde yalnızca seyirci pozisyonunda değildir; tabir özgürlüğü ve hassasiyet ortasındaki hassas istikrarın koruyucusu olarak hareket ederler, bu istikrarın korunmasını sağlamak için dikkatle izler ve gerektiğinde müdahale ederler. Bu dengeyi yönetirken, hem şirketler hem de devletler algoritmalar ve tabir özgürlüğü ortamını şekillendirmede kıymetli role sahiptir.
Örneğin, Çinli ByteDance’ın sahibi olduğu TikTok’un ABD’de yasaklanmasına ait fikir birliğini ele alalım. Nisan ayında Temsilciler Meclisi, Çin’in yarattığı siber güvenlik ve data müdafaa tehditlerini münasebet göstererek TikTok’un öbür bir şirkete satılmadığı takdirde bir yıl içinde yasaklanmasını öngören maddeyi kabul etti. ABD-Çin güç gayretinde ulusal güvenlik tasalarına karşı hassas olunması gerektiğini savunanlar, Instagram’ın söz özgürlüğüne ait kararını değerlendirirken de birebir adil yaklaşımı uygulamalıdır.
META’NIN ALGORİTMİK SANSÜRLERİ
Şayet bir platform söz özgürlüğüne yaklaşımını tabiatı gereği evvelden hazırlanmış hudutlara nazaran belirliyorsa, temel sorun platformun kendisinde yatmaktadır. Toplumsal medya platformları, Gazze’de yaşananlar üzere fecî insan hakları ihlalleri konusunda global farkındalık yaratma gücüne sahiptir. Bu platformlar bu çeşit içeriklere algoritmik sansür uyguladığında, daha derin ve ilkesel bir sorun ortaya çıkıyor. Bu yalnızca telaffuzun bastırılmasıyla değil, bu platformların yol gösterici unsurları ve insan hakları ve özgürlüğe ait daha geniş söylemdeki rolleriyle de ilgili bir durum.
Instagram’ın son kararını anlamak prensipli bir bakış açısı gerektiriyor. Gazze’ye yönelik global farkındalık ve empati dalgasının ortasında şunu sormalıyız: Ayrımcı seçiciliği legalleştiren bir toplumsal medya platformu sahiden tabir özgürlüğünün kalesi olarak hizmet edebilir mi? Bir platform sansür ve kısıtlamalar yoluyla kendi sonlarını zorladığında, açık diyaloğun özünü temelden zedelemiş olur. Instagram, söz özgürlüğünü sahiden desteklemek için yüzeysel jestlerin ötesine geçmeli ve şeffaf, tarafsız ve kapsayıcı bir duruş sergilemelidir. Platform lakin bu cins unsurları benimseyerek, desteklediğini tez ettiği özgürlüklerin gerçek bir savunucusu olmayı arzulayabilir.